Αυτό το εκπληκτικό πλάσμα, το παγώνι, έχει μεγάλη σχέση με τα πνευματικά πεδία. Μόλις που μπορούμε να αγγίξουμε αυτό το τεράστιο θέμα, στις δυνατότητες ενός άρθρου. Θα επανέλθουμε πολλές φορές, ανοίγοντας αυτό το κεφάλαιο. Ούτε καν μπορείτε να φανταστείτε σε πόσες πολλές πτυχές της ανθρώπινης πνευματικότητας και ζωής, εμπλέκεται αυτό το μυστηριακό πλάσμα.

Ας βάλουμε πρώτα κάποιες ερωτήσεις, για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε την πολυπλοκότητα του θέματος:

Γιατί οι εκκλησίες έχουν – όχι όλες, προσέξτε – στην είσοδό τους δύο παγώνια; Μα, για διακοσμητικούς λόγους είναι η εύκολη απάντηση. Αυτό είναι εντελώς αφελές. Ξέρουμε καλά ότι στην ιερή τέχνη, δεν υπάρχει τίποτα το διακοσμητικό, όλα είναι άκρως συμβολικά. Άρα και το παγώνι. Ναι, αλλά τι συμβολίζει;

Γιατί η Ήρα είχε ως σύμβολό της το παγώνι; Αφού ήταν Θεά της προστασίας του οίκου, τι σχέση έχει με αυτό το εξωτικό πλάσμα, που περισσότερο θα ταίριαζε – ίσως – στη θεότητα της ομορφιάς, την Αφροδίτη;

Γιατί υπάρχει ολόκληρη μυστική αδελφότητα μέσα στους κόλπους του Ισλάμ, τυπικά, που λατρεύει τον Άγγελο – Παγώνι, τον περιβόητο Μελέκ Ταούς;

Και, αν αυτό σας φαίνεται πολύ ξένο, πολύ ανατολίτικο, ας απαντήσουμε τότε: γιατί η ορθοδοξία έχει αφιερωμένη μια ολόκληρη, περίλαμπρη μονή στο παγώνι; Δεν σας έρχεται στο μυαλό ποια είναι; Μα, η Νταού Πεντέλης! «Νταού» είναι παραφθορά της λέξης «Ταώνος». Τάως είναι στα αρχαία ελληνικά το παγώνι. Υπάρχει λοιπόν μονή, στην οποία λατρεύεται το παγώνι. Σας φαίνεται φυσιολογικό;

Αυτά είναι μόνον μερικά από τα ερωτήματα, που έχουν σκοπό να μας θυμίσουν ότι κάποια πράγματα τα θεωρούμε δεδομένα, αλλά δεν είναι.

Για να καταλάβουμε τη σχέση του παγωνιού με τους πνευματικούς κόσμους, πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε κάποια από τα χαρακτηριστικά του. Και πρώτα από όλα, στην εντυπωσιακή του εμφάνιση . Το φτέρωμα της ουράς του παγωνιού είναι μια εντυπωσιακή βεντάλια, γεμάτη χρώμα, ιριδισμούς και πολυπλοκότητα. Και όχι μόνον αυτό: επίσης διαθέτει μια αυστηρότατη συμμετρία, με άξονα το κεντρικό της φτερό, η μία πλευρά αντικατοπτρίζει απόλυτα, μα απόλυτα, την άλλη. Επίσης οι απολήξεις των φτερών του παγωνιού δημιουργούν ένα σχέδιο που μοιάζει με μάτι, οπότε όταν ανοίγει τα φτερά του σε πλήρη δόξα, μοιάζει να έχει χίλια μάτια. Και, τέλος, όταν απλώνεται αυτή η ουρά, κρύβει με τη μεγαλοπρέπειά της όλη την πραγματικότητα που υπάρχει πίσω της. Κατακυριεύει τον χώρο, απλώνεται σε όλο το οπτικό πεδίο του παρατηρητή. Είναι δηλαδή μια οφθαλμαπάτη. Έχουμε αρχίσει να πιάνουμε το νήμα και το νόημα.

Μα, για τους πνευματικούς αναζητητές, αυτός ο κόσμος δεν είναι παρά μια οφθαλμαπάτη, ή για την ακρίβεια, μια πλάνη όλων των αισθήσεων. Εδώ είναι που το παγώνι έγινε σύμβολο των παράδοξων κόσμων. Το φτέρωμά του είναι ακριβώς το πέπλο, που μας αποκρύπτει τον πραγματικό κόσμο, μας ζαλίζει με την ωραιότητα, τα σχήματα και τα χρώματά του. Και δεν μας αφήνει να δούμε αυτό που είναι πίσω του. Πραγματικά, έξοχος συμβολισμός.

Από την άλλη, τα «χίλια μάτια» των φτερών του είναι σύμβολο του παντεπόπτη θεού, που μας επιβλέπει με χίλια μάτια και αυτός.

Αυτοί είναι οι προφανείς λόγοι, που το παγώνι μετατράπηκε σε ένα τόσο ισχυρό σύμβολο. Υπάρχουν όμως και άλλοι, πιο μυστικοί.

Η φωνή του παγωνιού είναι ένα πολύ άγριο και παράφωνο και θρηνητικό ξέσπασμα . Αυτός είναι, μεταξύ των άλλων, ο λόγος που υπάρχουν τόσα πολλά παγώνια στο περιβόητο Τσαούς Μοναστήρι, στη Θεσσαλονίκη. Το κρώξιμο του παγωνιού επισημαίνει την αγριότητα και τους κινδύνους που περιμένουν τον αναζητητή. Είναι επίσης και μία φωνή των νεκρών, που μέσα από το παγώνι επιδιώκουν να επικοινωνήσουν μαζί μας.

Υπάρχουν όμως και άλλοι, πολύ σημαντικοί λόγοι, που το παγώνι πρωταγωνιστεί στην ιστορία του κόσμου μας. Και ο κυριότερος είναι μια παράδοξη φωλιά, η Φωλιά του Παγωνιού, την οποία αποκάλυψε – με σχετική γενναιότητα, οφείλουμε να πούμε – ο Γιώργος Μπαλάνος.

Είναι όμως από μόνο του τεράστιο θέμα αυτό. Μέχρι να επανέλθουμε, προσέξτε ποιες κυρίες στολίζουν το πέτο τους με καρφίτσες που ομοιάζουν με φτερό παγωνιού, ή έχουν ένα πραγματικό φτερό παγωνιού ως στολίδι, ή η τουαλέτα τους παριστάνει το παγώνι: είναι πάντα κυρίες του μεγάλου πλούτου και του εξαιρετικά προβεβλημένου θεάματος.